「拒絕」如同生活中的一種「調味品」，它雖然可能帶來一時的不適，卻能增添人際互動的層次與深度。適時的拒絕不僅幫助我們堅守自身的界限，還能讓對方更加珍視我們的真誠與選擇。就像調味品一樣，拒絕的方式與分量需拿捏得當，才能在保護自己和尊重他人之間取得平衡，最終營造出更和諧的溝通氛圍。「拒絕」的表達方式不僅與個人溝通風格息息相關，也深受文化背景的影響。臺灣與越南同為集體主義社會，重視人際和諧與群體利益，但在校園溝通的情境中，兩國的拒絕策略在表現形式與具體運用上各具特色。
本研究以語篇補全測試作為研究工具，針對社會地位與社會距離兩項影響變項進行設計，蒐集華語與越語母語者在校園情境中的拒絕語料。研究結果表明，華語母語者與越語母語者在校園情境中的拒絕行為策略呈現多樣化。兩種語言均反映了集體主義文化的特徵，傾向透過間接策略中的阻礙因素來實現拒絕目的。相比之下，華語母語者在拒絕行為中更頻繁地結合使用輔助策略，而越語母語者較少依賴於附加的表達感謝或表達歉意等輔助策略。華語與越語母語者在校園情境中的拒絕策略均受到社會地位與社會距離的雙重影響，但其表現特徵存在明顯差異。華語母語者在拒絕高地位者時，更加重視關係維護與禮貌的表達；而在地位相同者之間，則根據社會距離的差異展現多樣的拒絕方式。相比之下，越語母語者對情境的敏感度較高，與高地位者互動時強調間接性與禮貌性，與地位相當者互動時，則隨親疏關係的不同，在拒絕的直接性與言語靈活性方面有所調整。
在教學應用方面，本研究根據研究結果，為越籍華語學習者設計教學方案，旨在減少語用失誤，提升學習者在拒絕言語行為中的語用能力。

“Refusal” is like a “seasoning” in life. Although it may bring temporary discomfort, it can add levels and depth to interpersonal interactions. Timely refusal not only helps us stick to our own boundaries, but also makes the other party value our sincerity and choices more. Just like seasoning, the way and amount of refusal must be properly measured to strike a balance between protecting yourself and respecting others, and ultimately create a more harmonious communication atmosphere. The way of expressing “refusal” is not only closely related to personal communication style, but also deeply influenced by cultural background. Taiwan and Vietnam are both collectivist societies that value interpersonal harmony and group interests, but in the context of campus communication, the two countries' refusal strategies have their own characteristics in terms of expression and specific application.
This study uses the discourse completion test as a research tool, designs two influencing variables, social status and social distance, and collects refusal data from native Chinese and Vietnamese speakers in campus situations. The research results show that the refusal behavior strategies of native Chinese speakers and native Vietnamese speakers in campus situations are diverse. Both languages reflect the characteristics of collectivist cultures, which tend to use the obstruction factor in indirect strategies to achieve refusal. In contrast, Chinese speakers more frequently combined auxiliary strategies in their refusal behaviors, while Vietnamese speakers relied less on additional auxiliary strategies such as expressing gratitude or apologizing. The refusal strategies of Chinese and Vietnamese native speakers in campus situations are both influenced by social status and social distance, but there are obvious differences in their performance characteristics. When rejecting someone of higher status, native Chinese speakers place more emphasis on maintaining relationships and expressing politeness; however, when rejecting someone of the same status, they display a variety of refusal methods based on differences in social distance. In contrast, Vietnamese native speakers are more sensitive to situations. When interacting with people of higher status, they emphasize indirectness and politeness. When interacting with people of equal status, they vary the directness and verbalization of their refusals depending on the degree of intimacy. There have been some adjustments in flexibility.
In terms of teaching application, this study designs a teaching program for Vietnamese Chinese learners based on the research results, aiming to reduce pragmatic errors and improve learners' pragmatic ability in rejecting language behaviors.

中文文獻
丁鳳（2002）。漢語請求言語行為中的性別差異。西安外國語學院學報，10（1），46-50。
大崎由紀子（2011）。現代漢語拒絕言語行為之仲介語分析——以日籍學習者為例（未出版碩士論文）。國立臺灣師範大學。
方淑華（2018）。臺籍母語者與日，美籍學習者華語拒絕語用研究及教學建議（未出版博士論文）。國立臺灣師範大學。
方麗娜（2009）。華人社會與文化。中正書局。
王岩（2009）大學校園流行語的認知及其生成的文化心理機制。南陽理工學院學報，1，125-128。
王愛華（2001）。英漢拒絕言語行為表達模式調查。外語教學與研究，33（3），178-185。
王愛華、吳貴涼（2005）。對英漢拒絕言語行為直接性層面的調查研究。西南交通大學學報：社會科學版，6（1），72-77。
王曉旭（2006）。漢語拒絕言語行為的實現機制（未出版碩士論文）。吉林大學。
冉永平（2001）。禮貌的語用研究。外國語言文學研究，2，15-23。
冉永平（2006）。語用學：現象與分析。北京大學出版社。
史塵封、崔建新（2002）。漢語語用學新探。天津古籍出版社。
史潔、冀倫文、朱先奇（2005）校園文化的內涵及其結構。中國高教研究，5，84-85。
伍宥蓁（2022）。華語與韓語拒絕策略之對比分析──以職場溝通為例（未出版碩士論文）。國立臺灣師範大學。
何兆熊（2000）。新編語用學概要。上海外語教育出版社。
何自然、冉永平（2009）。新編語用學概論。北京大學出版社。
何修仁（2013）。華人社會與文化。新學林。
李慶雲、胡成廣（2012）。中國社會傳統倫理朋友關係的現代解讀。齊齊哈爾大學學報：哲學社會科學版，5，18-21。
汪靖森（2013）中外大學校園文化建設比較研究。青年科學，12，12-13。
阮蘭英（2017）。漢越商務信函中拒絕言語行為對比研究（未出版碩士論文）。貴州大學。
周群強、李晶（2010）。會話中的語用策略。長春理工大學學報：高教版，1，44-45。
林大津、虞秋玲（2002）。從格賴斯到錢冠連：對語用原則的思考。四川外語學院學報，18（5），72-75。
邵康華（2014）。個人主義和集體主義與儒家思維的比較──「群」與「己」的論述。載於易經學會（主編），易道會通（115-138頁）。中華易學雜誌社。
馬月蘭（1999）。從語篇表層談中美拒絕語策略。齊齊哈爾大學學報，4，74-77。
高婉瑜（2009a）。兩性拒絕行為的比較研究──以臺南市為例。興大人文學報，42，143-170。
高婉瑜（2009b）。論兩性的拒絕言語行為──以澎湖縣為例。中山人文學報，27，77-94。
張絮茵（2012）。商務漢語拒絕言語行為研究。華語文教學研究，9（1），73-98。
張豔玲、曉義（2009）。當代漢語語用學。湖北人民出版社。
梁漱溟（1963）。中國文化要義。集成。
陳奎熹、王淑俐、單文經、黃德祥（1996）師生關係與班級經營。三民書局。
陳海麗（2014）。中越跨文化語用失誤分析。欽州學院學報，29（12），63-66。
彭喬渝（2019）。華語回應拒絕之語用策略分析及其教學應用（未出版碩士論文）。國立臺灣師範大學。
彭漪、袁俊娥（2006）。漢語拒絕言語行為的跨性別差異。金融教育研究，（S1），129-131。
閔容、羅嘉文。（2006）師生關係研究綜述。教學研究，29（1），26-29。
馮友蘭（1967）。新事論。臺灣商務印刷書館。
黃健紅（2021）。越南語拒絕言語行為的語用策略選擇。解放軍外國語學院學報，4，50-54。
鄒嘉彥、遊汝傑（2007）。社會語言學教程。五南。
趙怡安（2013）。臺灣人社交行為的特徵（未出版博士論文）。國立臺灣師範大學。
劉紹忠、韋娟（2001）。校園「語碼轉換」現象：發生的時間與原因。廣西梧州師範高等專科學校學報，17（4），35-39。
劉森林（2007）。語用策略。社會科學文獻出版社。
潘正德（1993）。如何建立良好的師生互動關係。學生輔導通訊，25，24-31。
餘瑾、周先進（2013）。論校園文化環境對大學生道德品質的影響。高等農業教育，2，34-37。
餘瑾、周先進（2013）。論校園文化環境對大學生道德品質的影響。高等農業教育，2，34-37。
賴紋萱（2012）。拒絕行為之難點分析及教學應用-以澳大利亞籍學生為例（未出版碩士論文）。國立臺灣師範大學。
謝佳玲（2010）。華語拒絕請求的策略分析：語體與語境的作用。臺灣華語教學研究，1，111-137。
謝佳玲（2015）。漢語與英語跨文化對比：網路社會之語用策略研究。文鶴出版社。
謝佳玲（主編）（2017）。新版實用試聽華語（第三版）。中正書局。
鄧守信（主編）（2018）。當代中文課程。聯經出版公司。
謝佳玲、陳靜怡、胡家榮（2004）。華語拒絕行為探討：如何說「不」。載於2004臺灣華語文教學研討會論文集（73-86頁）。臺灣華語文教學學會。
謝佳玲、賴紋萱（2010）。華語拒絕策略與清淨因素之互動。載於國立政治大學（主編），第四屆美國國際教育交流協會華語文教學研討會論文集（1-26）。國立政治大學。
羅芳春、羅蓉、孫存志（2011）大學生校園語碼轉換的語用功能分析。遼寧經濟職業技術學院學報。遼寧經濟管理幹部學院，5，49-50。
顧曰國（1992）。禮貌、御用與文化。外語教學與研究，4，10-17。
英文文獻
Aamodt, M. G., & Peggans, D. L. (1988). Rejecting applicants with tact. Personnel Administrator, 33(4), 58-60.
Allami, H., & Naeimi, A. (2011). A cross-linguistic study of refusals: An analysis of pragmatic competence development in Iranian EFL learners. Journal of Pragmatics, 43(1), 385-406.
Ashley, B. J., Cohen, H. S., & Slatter, R. G. (1969). An introduction: The sociology of education. Macmillan.
Austin, J. L. (1962). How to do things with words. The Clarendon Press.
Beebe, L. M., & Cummings, M. (1996). Natural speech act data versus written questionnaire data: How data collection method affects speech act performance. In S. M. Gass & J. Neu (Eds.), Speech acts across cultures: Challenges to communication in a second language (pp. 65-86). Mouton de Gruyter.
Beebe, L. M., Takahashi, T., & Uliss-Weltz, R. (1990). Pragmatic transfer in ESL refusals. In R. C. Scarcella, E. S. Andersen, & S. D. Krashen (Eds.), Developing communicative competence in a second language (pp. 55-73). Newbury House.
Blum-Kulka, S., & House, J., & Kasper, G. (1989). Cross-cultural pragmatics: Requests and apologies. Ablex.
Bresnahan, M., Cai, D. A., & Rivers, A. (1994). Saying no in Chinese and English: Cultural similarities and differences in strategies of refusal. Asian Journal of Communication, 4(1), 52–76.
Brown, P., & Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge University Press.
Cohen, A. D. (1996). Speech acts. In N. Hornberger & S. McKay (Eds.), Sociolinguistics and language teaching (pp. 382-419). Cambridge University Press.
Chang, Y. F. (2009). How to say no: An analysis of cross-cultural difference and pragmatic transfer. Language Sciences, 31(4), 477-493.
Chao-chih, L. (1994). A study on the strategies, maxims, and development of refusals in Mandarin Chinese (Unpublished master's thesis). National Taiwan Normal University.
Chen, X., Ye, L., & Zhang, Y. (1995). Refusing in Chinese. In G. Kasper (Ed.), Pragmatics of Chinese as Native and Target Language (pp. 119-163). University of Hawaii Press.
Gelfand, M. J., Bhawuk, D. P. S., Nishii, L. H., & Bechtold, D. J. (2004). Individualism and collectivism. In R. J. J. House, P. J. Hanges, M. Javidan, P. W. Dorfman, & V. Gupta (Eds.), Culture, leadership, and organizations: The Globe study of 62 societies (pp. 437-512). Sage Publishing.
Gu, Y. G. (1990). Politeness phenomena in modern Chinese. Journal of Pragmatics, 14(2), 237-257.
Hofstede, G. (1980). Culture's consequences: International differences in work-related values. Sage Publishing.
Hofstede, G. (1991). Cultures and organizations, software of the mind. McGraw Hill.
Hofstede, G. (2001). Culture's consequences: Comparing values, behaviors, institutions and organizations across nations. Sage publications.
Hofstede, G., Hofstede, G. J., & Minkov, M. (2010). Cultures and organizations: Software of the mind: Intercultural cooperation and its importance for survival. McGraw-Hill.
Hu, H. C. (1944). The Chinese concepts of "face". American Anthropologist, 46(1), 45-64.
Jablin, F. M., & Krone, K. (1984). Characteristics of rejection letters and their effects on job applicants. Written Communication, 1(4), 387-406.
Kitzinger, C., & Frith, H. (1999). Just say no? The use of conversation analysis in developing a feminist perspective on sexual refusal. Discourse & Society, 10(3), 293-316.
Kline, S. L., & Floyd, C. H. (1990). On the art of saying no: The influence of social cognitive development on messages of refusal. Western Journal of Speech Communication, 54(4), 454-472.
Lakoff, R. (1973). The logic of politeness, or minding your p’s and q’s. Chicago Linguistics Society, 9, 292-305.
Leech, G. N. (1983). Principle of pragmatics. Tavistock.
Leonard, R. (1995). I'm just a girl who can't say no: A gender difference in children's perception of refusals. Feminism & Psychology, 5(3), 315-328.
Lewis, R. D. (2011). Finland, cultural lone wolf. Intercultural Press.
Liao, C. C. (1994). A study on the strategies, maxims, and development of refusals in Chinese (Unpublished master’s thesis). National Taiwan Normal University.
Madden, M. E. (1992). Just saying "no" to a professor: The effects of respondent gender, relationship closeness, and faculty status. Journal of Pragmatics, 21(5), 451-486.
Mao, L.-M. R. (1994). Beyond politeness theory: "Face" revisited and reviewed. Journal of Pragmatics, 21(5), 451-486
Nguyen, D. H. (1956). Verbal and non-verbal patterns of respect-behavior in Vietnamese society: Some metalinguistic data (Unpublished doctoral dissertation). New York University.
Searle, J. R. (1969). Speech acts: An essay in the philosophy of language. Cambridge University Press.
Smith, C. J. (1998). Can adults just say no: How gender, status, and social goals affect refusals (Unpublished doctoral dissertation). University of South Florida.
Smith, M. J. (1975). When I say no, I feel guilty. Bantam.
Turnbull, W. (1992). A conversation approach to explanation, with emphasis on politeness and accounting. In P. Scollon & S. Scollon (Eds.), Intercultural communication (pp. 145-165). Georgetown University Press.
Turnbull, W., & Saxton, K. L. (1997). Modal expressions as facework in refusals to comply with requests: I think I should say ‘no’ right now. Journal of Pragmatics, 27(2), 145-181.
Triandis, H. C. (1995). Individualism & collectivism. Westview Press.
Wierzbicka, A. (1991). Cross-cultural pragmatics: The semantics of human interaction. De Gruyter.
Wootton, A. J. (1981). The management of grantings and rejections by parents in request sequences. Journal of Child Language, 8(1), 81-94.
Yoon, K. I. (2010). Political culture of individualism and collectivism (Unpublished doctoral dissertation). University of Michigan.
Yule, G. (1996). Pragmatics. Oxford University Press.
 
越文文獻
Dang, T. A. V. (2011). Nghiên cứu lời từ chối trong tiếng Hán hiện đại thường dùng nơi công sở (đối chiếu với cách biểu đạt tương đương trong tiếng Việt) [現代漢語機關、辦公室常用的拒絕言語研究（與越南語相對應的表達方式對比）]（未出版碩士論文）.Đại học Quốc Gia Hà Nội [河內國家大學].
Dao, D. A. (2010). Từ điển Hán Việt [漢越詞典]. NXB Khoa học xã hội [社會科學出版社].
Duan, W. H. (2022). Đối chiếu hành động từ chối trong tiếng Hán và tiếng Việt (qua một số tác phẩm văn học trong tiếng Hán và tiếng Việt)[漢語和越南語中的拒絕行為對比研究（基於一些漢語和越南語文學作品的比較）]（未出版碩士論文）. Đại học Quốc Gia Hà Nội [河內國家大學].
Duong, P. D. (1999). Vị thế người thầy trong xã hội. [教師在社會中的地位]. Việt Nam và Đông Nam Á ngày nay [今日的越南與東南亞], 24, 42-44.
Hai, N. T. (2005). Hành động từ chối trong Tiếng Việt hội thoại [越南語會話中的拒絕行為]. Tạp chí Ngôn ngữ [語言學期刊], 1, 1-12.
Ho, B. T. (2009). Bàn về xây dựng văn hoá học đường [關於學校文化建設的討論]. Kỷ yếu hội thảo khoa học văn hóa học đường : lý luận và thực tiễn [校園文化：理論與實踐學術研討會論文集], Hội khoa học Tâm lý – Giáo dục Việt Nam[越南心理教育科學學會], 12-16.
Hoang, P. (1992). Từ điển tiếng Việt [越語詞典] (2nd ed.). Nhà xuất bản Hà Nội [河內出版社].
Hoang, Q. D. (2018). Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường trung học cơ sở Thành phố Hồ Chí Minh [胡志明市中學校園文化建設的管理]（未出版博士論文）. Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam – học viện khoa học xã hội [越南社會科學翰林院–社會科學院].
Le, T. T. D. & Vo, T. N. L. (2014). Thực trạnh vị thế của người thầy trong xã hội trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh hiện nay [當前胡志明市教師社會地位的現狀], Tạp chí Khoa học đại học khoa học sư phạm TP.Hồ Chí Minh [胡志明市師範大學科學期刊], 63, 72-81.
Le, T. X. (2018). Mối quan hệ giảng viên – sinh viên trong môi trường đại học trong gia đoạn hiện nay [當前大學環境中教師與學生的關係]. Tạp chí Khoa học và Xã hội [科學與社會期刊], 1, 1-6.
Luu, Q. K., & Tran, T. P. T. (2008). Nghi thức lời từ chối một đề nghị giúp đỡ trên cơ sở lí thuyết hành vi ngôn ngữ (Tiếng Anh so sánh với tiếng Việt) [基於言語行為理論（英語與越語比較）的拒絕幫助請求的禮儀]. Tạp chí Ngôn ngữ [語言學期刊], 2, 13-21.
Nguyen, L. & Nguyen, V. H. (2018). Văn hóa tổ chức ở trường đại học [大學中的組織文化]. Trường ĐH KHXHVNV, ĐH Quốc gia TP.Hồ Chí Minh [胡志明市國家大學人文社會科學大學].
Nguyen, P. C. (2004). Một số chiến lược từ chối thường dùng trong tiếng Việt [越南語中常用的拒絕策略]. Tạp chí Ngôn ngữ [語言學期刊], 3, 22-29.
Nguyen, Q. (2002a). Các chiến lược lịch sự dương tính trong giao tiếp [溝通中的正面禮貌策略]. Tạp chí Ngôn ngữ [語言學期刊], 165, 48-55.
Nguyen, Q. (2002b). Các chiến lược lịch sự dương tính trong giao tiếp (tiếp theo và hết) [溝通中的正面禮貌策略（續）]. Tạp chí Ngôn ngữ [語言學期刊], 167, 28-41.
Nguyen, V. C. (1993). Từ xưng hô trong tiếng Việt [越南語中的稱謂詞]. Tạp chí Khoa học [科學期刊], 3, 8-13.
Nguyen, V. T. (2021). Tiếp cận nghiên cứu văn hóa học đường [接觸校園文化研究]. Tạp chí văn hóa và nguồn lực [文化與資源期刊], 1(25), 3-23.
Pham, M. H. (2009). Giáo dục giá trị xây dựng văn hóa học đường [建設校園文化的價值教育]. Kỷ yếu hội thảo khoa học văn hóa học đường : lý luận và thực tiễn [校園文化：理論與實踐學術研討會論文集], Hội khoa học Tâm lý – Giáo dục Việt Nam [越南心理教育科學學會], 3-11.
Pham, T. (1994). Một vài nhận xét về văn hóa xưng hô của người Việt Nam [關於越南人稱謂文化的一些評論]. Tạp chí Khoa học [科學期刊], 3, 72-75.
Pham, V. K. (2015). Văn hóa học đường: bản chất, nội dung, mô hình và biện pháp xây dựng [校園文化：本質、內容、模式與建設方法]. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Đồng Tháp[同塔大學科學雜誌], 16, 51-56.
Ta, T. T. T. (2005). Vai giao tiếp và phép lịch sự trong tiếng Việt [越南語中的溝通角色與禮貌]. Tạp chí Ngôn ngữ [語言學期刊], 1, 31-40.
Ta, T. T. T. (2009). Lịch sự trong giao tiếp tiếng Việt [越南語交流中的禮貌]. Nhà xuất bản Tổng hợp TP. HCM [胡志明市總出版社].
Tran Q. T. (2009). Các biểu hiện của văn hóa học đường ở trường phổ thông [中學校園文化的表現形式]. Kỷ yếu hội thảo khoa học văn hóa học đường: lý luận và thực tiễn [校園文化：理論與實踐學術研討會論文集], Hội khoa học Tâm lý – Giáo dục Việt Nam [越南心理教育科學學會], 17-32.
Tran, N. T. (2021). Cơ sở văn hóa Việt Nam [越南文化機構]. Trường ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh. [胡志明國家大學].
Vu, D. (2000). Từ điển thành ngữ & tục ngữ Việt Nam[越南成語、俗語詞典]. NXB Văn hóa thông tin[文化資訊出版社].
Vu, D. (2009). Văn hóa học đường – Nhìn từ khía cạnh lý luận và thực tiễn [學校文化——理論與實踐視角]. Kỷ yếu hội thảo khoa học văn hóa học đường: lý luận và thực tiễn [校園文化：理論與實踐學術研討會論文集], Hội khoa học Tâm lý – Giáo dục Việt Nam [越南心理教育科學學會], 33-39.
Vu, T. T. H. (2000). Lịch sự và phương thức biểu hiện tính lịch sự trong lời cầu khiến tiếng Việt [越南請求中的禮貌和表達禮貌的方法]. NXB Khoa học xã hội [社會科學出版社].
Vu, T. T. H. (2002). Khái niệm thể diện và ý nghĩa đối với việc nghiên cứu ứng xử ngôn ngữ [面子概念及其對言語行為研究的意義]. Tạp chí Ngôn ngữ [語言學期刊], 155, 8-14.
Vuong, T. H. Y. (2018). Phương tiện biểu đạt hành vi từ chối trực tiếp lời đề nghị của người Việt [越南人直接拒絕建議的表達手段]. Tạp chí Khoa học Đại học Đà Lạt [大叻大學科學期刊], 8(4), 77-89.
Vuong, T. H. Y. (2019). Nghiên cứu đối chiếu hành vi từ chối lời đề nghị và lời mời của người Mỹ và người Việt [美籍與越籍人士對建議與邀請的拒絕行為對比研究] (Doctoral dissertation). Đại học Quốc gia Hà Nội [河內國家大學].